RIRS Nedir ?

RIRS böbrek taşı tedavisinde uygulanan en yeni yöntemdir. Böbrek taşı hastalığı toplumumuzda oldukça yaygındır. Bireyler sıklıkla yan ağrısı ve idrarda yanma gibi durumlardan şüphelenerek üroloji kliniğine başvururlar. Yapılan fiziksel muayene ve USG sonucunda da böbrekte taş olup olmadığı tespit edilir. Ayrıca taşın boyutu ve konumu izlenir.

Böbrek taşı tedavisinde birçok farklı yöntem bulunmasına rağmen RIRS’den önce büyük taşlarda (2 cm üstü) tek seçenek, PNL kapalı böbrek taşı ameliyatı ve açık cerrahiydi. Bilindiği gibi PNL’de hastanın vücudunda küçük bir delik açılarak böbreklere ulaşılır ve taşa müdahale edilir. Ancak RIRS ile birlikte 3,5 cm’e kadar olan böbrek taşlarına hastanın vücudunda bir delik açmadan müdahale etmek mümkün hale geldi.

RIRS Böbrek Taşı Tedavisi Nedir?

RIRS ameliyathanede ve genel anestezi altında yapılır. İdrar yolundan kıvrılabilir çok ince bir üretereskop ile girilir ve böbrek içinde bulunan taşa ulaşılır. Taş kırılarak küçük parçalar halinde vücut dışına çıkarılır. Kalan ufak döküntüler ise idrarla birlikte atılır. PNL’nin aksine vücutta bir delik açmadan işlemi yapabilmek ise bu yöntemin en önemli avantajıdır.

RIRS Hangi Taşlara Uygulanır?

• Küçük, orta ve 3.5 cm’e kadar olan büyük taşlara
• Kilolu hastalara
• Birden fazla taşı olan hastalara
• Hem böbrekte hem üreterde taşı olan hastalara
• ESWL uygulamasının sonuç vermediği taşlara
• İki böbreğinde birden taş olan hastalara

Diğer Böbrek Taşı Tedavilerine Göre Avantajları

• PNL ile karşılaştırıldığında en önemli avantajı vücutta herhangi bir delik açmaya ihtiyaç duyulmamasıdır. Bu önemli bir avantajdır. Yatış süresini kısaltır, enfeksiyon ve kanama riskini azaltır.
• İşlemden 24 saat sonra taburcu olmak mümkündür. Bu süre PNL’de 3 güne kadar çıkabilir.
• ESWL ile karşılaştırıldığında en önemli avantajı daha büyük taşlara uygulanabilmesidir. ESWL 2 cm’den daha küçük taşlara uygulanabilir. RIRS yöntemini ise bugün için 3,5 cm’ye kadar olan taşlara uygulayabiliyoruz.
• ESWL’de kırılan tüm taşların idrar yoluyla dökülmesi beklenir. Bu, müdahale edilen taşın büyüklüğüne göre bazı parçaların idrar yolunda sıkışma riskini getirir. Ancak RIRS işlemi sırasında büyük taşlar vücut dışına alınır. Ufak döküntülerin idrarla atılması gerekir.
• Kan sulandırıcı ilaç kullanan hastalara uygulanabilir.
• Doğuştan böbrek anomalisi olan hastalarda öncelikli olarak bu yönteme başvurulur.

Diğer Yöntemlere Göre Dezavantajları

• RIRS ilk olarak küçük taşlara uygulanmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Gelişen teknolojiyle birlikte 3,5 cm büyüklüğüne kadar çıkılmıştır. Büyük taşların kırılması daha çok zaman alacağı için ameliyat uzayabilir. Buna bağlı olarak üreter zarar görebilir, darlık oluşabilir.
• Görece yeni bir yöntem olmasından dolayı sınırlı sayıda merkez ve cerrah tarafından yapılabilmektedir.

RIRS Sonrası

İşlem sırasında hastaya double j stent takılabilir. Bu stentin bir ucu böbreğe bir ucu ise idrar torbasına bağlanır. Amaç üreterde taş sıkışmasını engellemek ve idrar akışını kolaylaştırmaktır. Stent 1,5 – 3 ay içinde mutlaka alınmalıdır. Hastaya bir gecelik izlem için sonda takılabilir. Taburcu olmadan önce sonda çekilir. Hastalar genellikle işlemden sonraki gün taşsız bir şekilde taburcu edilir.

Böbrek Taşı Tedavisinde RIRS

Böbrek taşı tedavisinde RIRS kullanımı ilk olarak 2000’lerin başında daha çok küçük taşlarda denenmiştir. Gelişen teknolojiyle birlikte daha büyük taşlarda ve daha fazla hastada işlem uygulanmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Günümüzde 3,5 cm’ye kadar olan taşlara RIRS ile müdahale edilebilmektedir. Bugün için bu konuda eğitim almış ve tecrübe edinmiş cerrahların sayısı sınırlıdır. Ancak RIRS’ın diğer böbrek taşı tedavilerine göre öne çıkan avantajları göz önünde bulundurulduğunda yöntemin gelecek yıllarda çok daha fazla merkez tarafından uygulanacağı düşünülmektedir.

Böbrek taşı hastalarının tedavileri için RIRS konusunda tecrübeli bir merkezden de görüş almaları tavsiye edilir.

RIRS Yöntemiyle Taş Kırma Sık Sorulan Sorular

Hasta ve hasta yakınlarının RIRS böbrek taşı ameliyatına dair sık sorulan sorularını cevapladık.

RIRS ameliyatı ne demektir?

Retrograde Intrarenal Surgery. Böbrek içi taş kırma yöntemi. İdrar yolundan ince bir üreteroskop ile böbrek içindeki taşa ulaştıktan sonra taşın kırılarak vücut dışına çıkarılması işlemi kısaca RIRS olarak isimlendirilir.

RIRS ameliyatı kapalı olarak mı yapılır?

Evet. Günümüzde uygulanan tüm modern böbrek taşı tedavileri gibi RIRS de kapalı olarak gerçekleştirilir. Vücut üzerinde herhangi bir kesi açılmaması işlemin en önemli avantajıdır. İdrar deliğinden eğilebilen ince bir tel ile idrar yoluna girdikten sonra böbreğe ulaşılır. Taşa müdahale edilir.

Böbrek taşını tedavi etmek için RIRS ilk alternatif midir?

RIRS halen günümüzde sınırlı sayıda cerrah tarafından uygulanmaktadır. Bunun nedeni böbrek taşı tedavisinde en son geliştirilen yöntem olmasından dolayı yeterli sayıda üroloji uzmanının bu konuda eğitim almamış ve deneyim kazanmamış olmasıdır. Ayrıca birçok sağlık kuruluşunun bu teknolojiye sahip olmaması da önemli bir etkendir. Ancak, bilimsel perspektiften baktığımızda RIRS’ın 2-3 cm boyutunda böbreğin iç kısmında yer alan taşlarda ilk alternatif olarak değerlendirilmesi mümkündür.

İşlemden sonra hastaya sonda takılır mı?

Evet. Sonda takılır. Hastanın idrarını kolay yapması sağlanır. Ayrıca çıkan idrar ve taş parçacıkları da izlenir. 4-5 saat içinde sonda çıkarılır.

İşlemden sonra hastalar nelere dikkat etmelidir?

Hastalarımızı genellikle işlemin yapıldığı günün akşamı ya da bir gün sonra sabah saatlerinde taburcu ederiz. Günlük yaşantılarına dönebilirler. İşlem sırasında un ufak edilmiş parçalar idrarla birlikte çıkacağı için bol su tüketimi tavsiye edilir. Bu çıkıştan dolayı idrar yaparken sızlama, yanma, idrarda kan görme gibi durumlar normaldir. Bu durum birkaç gün içinde kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Hastaya double-j kateter takılmış olabilir. Bu katater işlemden en geç altı hafta sonra sistoskopi eşliğinde çekilmelidir.

Tekrar ameliyat olmak gerekir mi?

Doğru hastalara uygulandığında  tek seansta tedavi gerçekleşir. Hasta böbreğindeki taşlarından kurtulur. Ancak büyük taşlara uygulandığında taş yeterince kırılamayabilir ve yeniden ameliyat gerekli olabilir. Literatürde RIRS ile tedavi edilen en büyük böbrek taşı 3.5 cm boyutundadır. Buna karşın 3.5 cm’e kadar taşı olan tüm hastalara uygulanabilir diye bir durum söz konusu değildir. Cerrahın tecrübesi, hasta öyküsü, taşın sertliği ve konumu önemli bileşenlerdir.

RIRS ameliyatı acı verir mi?

Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Hastamız operasyon sırasında herhangi bir acı hissetmez. Ameliyat sonrası hastamız idrarını yaparken yanma, acı duyabilir. Ancak bu durum günübirliktir. RIRS böbrek taşı ameliyatı olan hastalarımızın yorumları ameliyat sonrasında da ciddi/katlanılmaz bir acı hissetmedikleri yönündedir.

RIRS ile taş kırma böbreğe zarar verir mi?

Hayır. Aksine RIRS genellikle PNL’nin bir alternatifi olarak değerlendirildiği için böbrek için daha konforlu bir yöntemdir. PNL’de vücudun dışından böbreğe iğne ile delik açılarak işlem yapılır. Ancak RIRS’te doğal bir delikten girilerek operasyon gerçekleştirildiği için böbreği delmek söz konusu değildir.

RIRS işlemini SGK karşılıyor mu?

Evet, SGK anlaşmalı hastane ve kliniklerde maliyetin önemli bir kısmını SGK karşılamaktadır.

 

Güncelleme: 23.06.2021

Not: Bu içerik Üroloji Uzmanı Doç. Dr. Serdar Aykan tarafından yazılmıştır. Dr. Aykan ürolojik hastalıkların tanı ve tedavisi üzerine 20 yıldan uzun bir kariyere sahiptir. Randevu ve detaylı bilgi almak için telefon ve mail üzerinden kendisine ulaşabilirsiniz.

• Telefon: 0553 876 8 876
• Mail: drserdaraykan@gmail.com