Kadınlarda İdrar Kaçırma Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?
Kadınlarda idrar kaçırma oldukça sık rastladığımız bir olgudur. 60 yaş üzeri kadınların yaklaşık olarak %35’i idrar kaçırır. Kadınlarda idrarkaçırma bu haliyle idrar kaçırma erkeklere göre kadınlarda çok daha yaygındır. Neden? Hem erkeklerde hem kadınlarda idrarı tutma görevi yapan bir kapak (sfinkter) vardır. Bu mekanizma kadınlarda doğuştan daha zayıftır. Yaşam boyunca geçirilen jinekolojik ameliyatlar, gebelikler, doğumlar bu kapağı aşındırır. Yaşlanmayla birlikte de bu kapak iyice zayıflar. Nihayetinde stres tipi idrar kaçırma ile karşı karşıya kalırız. Yani, kadın öksürdüğünde, güldüğünde, ağır kaldırdığında, ıkındığında idrar kaçırma meydana gelir.
Kadın Ürolojisi Nedir?
Üroloji uzmanlığının ilgi alanlarından biri de kadın ürolojisidir. Vajinal organ sarkması, pelvik ve mesane ağrı sendromu, cinsel işlev bozukluğu, idrar kaçırma ve işeme bozuklukları kadın ürolojisinin konulardır. Kadınlarda en sık karşılaştığımız ürolojik sorunlar ise stres tipi idrar kaçırma ve aşırı aktif mesanedir.
Kadınlarda İdrar Kaçırma Nedir?
Hastanın istem dışı idrarını kaçırmasıdır. Kontinans idrar tutma, inkontinans ise idrar kaçırma olarak adlandırılır. İdrar böbreklerde üretilir ve mesanede birikir. Bir miktar birikmeden sonra kişi işeme isteği duyar. İşeme esnasında sfinkter kası gevşer, mesane kasılır ve idrar vücut dışına çıkar. Bu mekanizmanın bozulması sonucu idrar kaçırma oluşur. İdrar tutmayı mümkün kılan sfinkter kası gevşeyebilir, mesane istemsizce kasılabilir ya da mesane kası zayıflayabilir. Nihayetinde kişinin (özelliklede kadınların) idrarını kaçırdığı bir senaryo ortaya çıkar.
İdrar Kaçırma Belirtileri Nedir?
Hastalar sıklıkla öksürme, gülme, hapşırma gibi basit refleksler veya spor yapma, ağır kaldırma gibi eylemler sonucunda idrarının damladığını fark eder. Hekime başvurur.
Tanı: İdrar kaçırmanın değerlendirilmesi nasıl yapılmakta
Hasta öyküsünü dinledikten ve fiziksel muayeneyi yaptıktan sonra hastadan idrar testi ve idrar kültürü istenir. Üriner ultrason ve üroflovmetri (idrar akımının ölçülmesi) bakılır. Gerekli durumlarda hastaya sistoskopi yapmak gerekebilir.
İdrar Kaçırma Türleri
Uluslararası Kontinans Derneği (International Continence Society – ICS) idrar kaçırma olgularını şu şekilde sınıflandırmaktadır.
Stres inkontinans: En sık karşılaştığımız idrar kaçırma türüdür. Gerçek üriner inkontinans olarak değerlendirilir. Mesanede kasılma olmaksızın karın içi basıncın artması sonucu görülen idrar kaçırmadır. Bunun nedeni pelvis tabanını ve idrar torbasını destekleyen bağ dokusunun zayıflamasıdır. Karın için basıncı, öksürme, ağır kaldırma, gülme gibi aktiviteler sonucu artar ve hasta idrarını kaçırır. Sosyal hayatı ciddi anlamda olumsuz etkileyen bir durumdur.
Urge inkontinans: Mesanenin istem dışı kasılması sonucu ortaya çıkan idrar kaçırma türüdür. Parkinson ve omurilik yaralanması gibi nöroşirürji hastalıkları bu durumu ortaya çıkarabilir.
Total inkontinans: Hastanın idrarını sık sık kaçırdığı ancak bunu farkında olmadığı/hissetmediği olgulardır.
Taşma inkontinansı: Mesane kasının gevşemesi/zayıflaması ve idrarı tutmayı sağlayan sfinkter kasının aşırı kasılması sonucu görülür.
Miks tip inkontinans: Stres tipi idrar kaçırma ve mesanenin istem dışı kasılması sonucu oluşan idrar kaçırma türlerinin birlikte görülmesidir.
Nokturnal enürezis: Uyku esnasında kaçırılan idrardır.
Neden Oluşur?
Sadece kadın olmak ve yaşlanmak bile idrar kaçırma riskini artıran bir nedendir. Yani doğaları gereği kadınlar yaşamlarının bir noktasında idrar kaçırma problemiyle karşı karşıya kalabilir. Ayrıca, genetik miras, jinekolojik ameliyatlar, geçirilen idrar yolu enfeksiyonları ve birden fazla kez zorlu doğum yapmak da yaşlılık döneminde idrar kaçırma riskini artırır.
Ek olarak vücudun farklı kısımlarıyla ilgili hastalıklar ve yaşam tarzının da idrar kaçırmayı tetiklediği düşünülmektedir: Astım, diyabet, beyin ve omurilik sorunları, kronik kabızlık, obezite, sigara.
İdrar Kaçırma Tedavisi
İdrar kaçırma tedavisinde farklı alternatifler söz konusudur. Bu tedaviler temelde ikiye ayrılır: cerrahi tedaviler ve cerrahi olmayan tedaviler.
Cerrahi Olmayan Yöntemler
İdrar kaçırma tedavisinde ilk aşamada ameliyatı düşünmek yerine davranışsal tedavi, ilaç tedavisi veya rehabilitasyon tedavileri değerlendirilebilir. Bunlar nelerdir?
Davranışsal tedaviler
Bazı hastalarda yaşam tarzı değişiklikleri idrar kaçırma problemini çözebilir. Özellikle kilo vermek bunlardan biridir. Obezite, stres tipi idrar kaçırmayı tetikleyen en önemli unsurlardan biridir. İdeal kilosuna dönen, spor yapan bazı hastalarda idrar kaçırma azalmakta veya tamamen yok olmaktadır.
Pelvik taban rehabilitasyonu
Pelvik taban egzersizleri (PTE) ile pelvik taban kaslarında güçlenme amaçlanır. Yaşlanma, hamilelik, doğum yapma kadınlarda pelvik taban kaslarının zayıflamasına neden olur. Bu kasları güçlendirmek idrar kaçırma sorununu çözebilir. Pelvik taban egzersizine başlamadan mutlaka bir üroloji uzmanıyla görüşülmelidir. Pelvik taban egzersizi nasıl yapılır? Öncelikle mesanenin boş olması gerekir. Sırayla ilk olarak ön pelvik taban ve arka pelvik taban kasları çalıştırılmalıdır.
Ön pelvik taban: Rahat hissettiğiniz bir pozisyonda durun; yatabilir, oturabilir ya da ayakta durabilirsiniz. İdrarınızı durdurmak ister gibi kendinizi sıkın ve bırakın. Bu durumda pelvik taban kasları yukarı aşağı hareket edecektir. Bunu 10 kez seri halde yapın. Ardından aynı hareketi kaslarınızı sıktıktan sonra hemen bırakmadan tekrarlayın. Kasınızı sıkılı halde 5 saniye tutmayı sonra bırakmayı deneyin. Bu hareketi yavaşça 10 kez tekrarlayın. Bu egzersizi yapmak zor olabilir. Zamanla kaslar güçlenecektir.
Arka pelvik taban: Bu sefer rektumdan gaita (dışkı) çıkışı durdurmak ister gibi kendinizi sıkın ve bırakın. 10 kez tekrarlayın. Aynı egzersizi kendinizi sıktıktan sonra 5 saniye bekleyip bırakarak tekrarlayın.
Bu egzersizlerin 3 ay boyunca her gün tekrarlanması gerekir. Ancak belirttiğimiz gibi egzersizlere başlamadan önce bir üroloji uzmanıyla görüşmeli, onun talimatıyla başlamalı ve süreç içinde de irtibatta olmalısınız.
İlaç tedavisi
İdrar kaçırmanın türüne göre hastaya ilaç tedavisi başlanabilir. Üroloji uzmanı hastada sıkışma tipi (urge inkontinans) idrar kaçırma varsa ona uygun, stres tipi idrar kaçırma varsa ona uygun ilaç tedavisi uygulayabilir.
Östrojen tedavisi
Östrojen hormonu kadınlar için oldukça değerlidir. Bu hormon en başta üreme işlevinden sorumlu olmakla birlikte kan akımını iyileştirmek ve sinir fonksiyonlarını artırmak gibi faydalara da sahiptir. Üretra ve vajinanın gücüne, esnekliğine katkıda bulunur. Kişinin östrojen seviyesi düşükse farklı sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlardan biri de mesane kontrolünün azalmasıdır. Östrojen seviyesi düşen kadınlarda mesane kontrolüyle ilgili sorunlar oluşabilir. Bu da idrar kaçırmaya neden olur. Kişi mesanenin istem dışı kasılması nedeniyle idrarını kaçırıyorsa vajina içine östrojenli krem uygulanabilir. İyileşme sağlanabilir. Hangi kremin ne kadar süreyle kullanılacağını üroloji uzmanı belirtecektir.
Enjeksiyon tedavileri
Bu yöntemde üretranın duvarına enjekte edilen maddelerle üretral duvarın güçlenmesi amaçlanır. Kalıcı bir tedavi değildir. Zaman içinde bu maddelerin etkisi azalır ve işlemin yeniden uygulanması gerekir. Cerrahi dışı diğer tedavilere yanıt vermeyen ve ameliyat edilmesi riski olan hastalarda bu yönteme başvurulabilir.
Cerrahi Yöntemler
İlaç tedavisinin sonuç vermediği hastalarda cerrahi tedavi seçenekleri değerlendirilir. İdrar kaçırmanın nedenine bağlı olarak farklı cerrahi seçenekler mevcuttur.
Askı Yerleştirme
Stres tipi idrar kaçırma olan kadınlarda en sık uygulanan cerrahi yöntemdir. İşlem ameliyathane ortamında anestezi altında yapılır. Üroloji uzmanı vajinal duvarın ön kısmında küçük bir kesi yeri açar. Üretranın altından ve her iki yanından askıyı geçirerek tutturur. Bu ameliyatta üretranın altına yerleştirilen askının pelvik taban kaslarını desteklemesi ve idrar kaçırmayı engellemesi amaçlanır. İşlem “TOT Ameliyatı” olarak adlandırılır. Deneyimli cerrahlar tarafından yapıldığında yüksek başarı getirmektedir.
Burch
Askının aksine vajinadan değil karından vücut içine girilerek yapılan bir işlemdir. İdrar kaçırma mesanenin fazla kasılmasından kaynaklanıyorsa (sıkışma tipi) ya da mix tip inkontinans (stres + sıkışma tipi) söz konusuysa bu yöntem değerlendirilebilir. Ameliyat laparoskopik teknikle gerçekleştirilir. Cerrah ameliyatta mesane boynunu tekrar şekillendirir ve yukarı doğru kaldırır. Böylece mesane boynunun mesanenin kendisine karşı direnç göstermesi ve idrar kaçırmanın önüne geçmesi amaçlanır.
İdrar kaçırmanın cerrahi tedavisinde ilk aşamada askı tedavisini düşünürüz. Üroloji uzmanı askı tedavisinin hastaya fayda sağlamayacağını düşünüyorsa burch ameliyatını değerlendirebilir.