Böbrek Büyümesi, Hidronefroz Nedir?
Hidronefroz böbreğin büyümesi, şişmesi, genişlemesi anlamına gelir. Yani vücuttan çıkması gereken idrar vücuttan atılamaz ve böbrekte birikir. Farklı nedenlerle görülebilen hidronefroz olgularında böbreğin fonksiyonları sekteye uğrayabilir. İlk aşamalarda belirti vermeyen hidronefroz zaman içinde böbreğin daha fazla şişmesiyle ağrı, enfeksiyon ve idrar yapma ile ilgili sıkıntılara neden olabilir.
Böbrek Büyümesinin Nedenleri
Hidronefroz idrarın böbrekte birikmesi ve böbreğin şişmesidir. Normalde böbreklerde üretilen idrar, üst idrar yolunu (üreter) takip ederek mesanede birikir ve alt idrar yolundan (üretra) geçerek dışarı atılır. Ancak bazen bu mekanizmaların birinde ya da birden fazlasında oluşan bir sorun idrarın vücuttan atılamamasına neden olur ve böbrekte büyüme görülür. Böbrek büyümesinin bazı nedenleri şöyledir:
İdrar yolunda tıkanıklık: Böbrekle üreterin birleştiği bölgede oluşan darlıklar/tıkanıklıklar bunun en önemli örneğidir. Bu duruma UPJ darlığı denir. Ayrıca daha nadir olsa da üreter ile mesanenin birleştiği bölgede de tıkanıklıklar görülebilir. Ayrıca özellikle erkeklerde alt idrar yolunda yani üretrada darlık görülebilir. Üretra darlığı erkeklerin yaşam kalitesini ciddi anlamda bozabilir.
Vezikoüreteral reflü: İdrarın mesaneden böbreğe geri kaçması durumudur. Sağlık bir üriner sistemde idrar üreterden aşağı doğru akar. Ancak bu hastalıkta idrar bazen yukarıya yani böbreğe kaçar. İdrar vücuttan tam olarak atılmaz ve zaman içinde böbrekte birikerek böbreğin şişmesine yol açar. Çocukluk çağında sık görülür.
Böbrek taşı: Böbrekte veya idrar yolunda bulunan bir taş idrarın doğal akışını bozabilir ve idrarın böbrekte birikmesine yol açabilir.
Böbrek Büyümesinin Belirtileri
Hidronefroz neredeyse tüm böbrek rahatsızlıkları gibi başlangıçta belirti vermeyen ancak ilerleme eğiliminde olan ve ilerledikçe de şiddetli semptomlar gösteren bir hastalıktır. Hidronefrozun en sık verdiği belirtiler şöyledir:
- Alt karında ve kasıkta ağrı
- İdrar yaparken ağrı
- Sık idrara çıkma isteği
- Mide bulantısı, kusma, ateş
Tanı
Böbrek büyümesi tek başına bir hastalık değildir. Hastalığın bir sonucudur. Bu nedenle tanıda böbreğin ne kadar büyüdüğünün yanı sıra böbreğin büyümesine neden olan faktörler de incelenmelidir. Hastada bir enfeksiyon olup olmadığı görmek için kan testi ile idrar testi ve idrar kültürü bakılır. Ultrasonografi ve/veya tomografide böbrek, idrar yolu, mesane incelenir. Ayrıca hastadan böbreklerin işlevini ne derecede yerine getirdiğini ve idrar akışını değerlendiren MAG3 / DTP sintigrafisi istenebilir.
Tedavi
Hidronefroz tedavisi hidronefrozu ortaya çıkaran hastalığın ortadan kaldırılmasını içerir. Hastanın idrar yolunda bir darlık varsa darlığın giderilmesi gerekir. İdrar yolunu tıkayan bir taş varsa taşın vücuttan çıkarılması, hastanın reflüsü varsa bu doğrultuda bir tedavinin planlanması ile hidronefroz tablosu ortadan kaldırılabilir. Bazen hidronefrozun nedeni tam olarak tespit edilemeyebilir. Bu durumda gerekirse idrar yoluna bir double j katater takılarak böbreğin rahatlatılması gerekebilir. Daha acil durumlarda ise sırttan böbreğe bir delik açarak perkütan nefrostomi ile böbrekteki idrar boşaltılabilir. Böbrek rahatlatılabilir.
Hidronefroz Hakkında Sık Sorulan Sorular
Hastalarımızın hidronefroz yani böbrek büyümesi hakkında sık sordukları sorulara yanıt verdik.
Hidronefroz tehlikeli mi?
Evet. Hidronefrozun ilerleyerek böbrek fonksiyonlarının kaybına neden olabileceğini düşündüğümüzde tehlikeli bir durum olduğunu söyleyebiliriz. Yani hidronefroz böbrek kaybına neden olabilir. Ancak hidronefrozun sadece bir böbreği etkilediğini düşünürsek hastada böbrek yetmezliği sorunu ortaya çıkmaz. Ayrıca hidronefroz olgularının neredeyse yarısı da geçicidir. Öte yandan hastanın tek böbrek olduğu durumlarda ise hidronefroz bu tek böbreği tehdit edeceğinden daha tehlikelidir. Hasta hekime başvurmakta gecikmediyse hidronefroza yol açan hastalıkların da tedavisi neredeyse her zaman mümkündür.
Böbrek büyümesi ameliyatı nasıl yapılır?
Doğrudan hidronefrozu gidermeye yönelik olarak özellikle acil durumlarda idrar yoluna double j katater takılabilir ya da girişimsel olarak görüntüleme eşliğinde sırtta bir delik açarak böbrekteki idrar dışarı boşaltılabilir. Bu işleme perkütan nefrostomi adı verilir. Hidronefroza neden olmuş hastalıkların tedavisi ise genellikle kapalı yöntemlerle yapılır. Örneğin hastanın idrar yolunda bir taşı varsa idrar deliğinden girilerek bu taşa müdahale edilir. Yine üretra darlığı da idrar deliğinden girerek tedavi edilebilir. UPJ darlık ve vezikoüreteral reflü olguları ise laparoskopik olarak yani vücutta 3-4 adet küçük delik açılıp cerrahi enstrümanların vücut içine yerleştirilmesiyle tedavi edilir. İdrar deliğinden girerek tedavi edilemeyen bazı üretra darlığı olgularında ise açık cerrahi yöntem tercih edilebilir.
Bebeklerde hidronefroz olur mu?
Evet olabilir. Doğumsal olarak bebekte böbrek genişlemesi görülebilir. Erkek bebeklerde daha yaygındır. Ancak bu olguların neredeyse yüzde 70’i doğum sonrasında kaybolur. UPJ darlığı, vezikoüreteral reflü gibi nedenlerle bebeklerde hidronefroz görülebilir. Bazı sınırlı olgularda böbrekteki genişleme şiddetli ağrı ya da idrar yolu enfeksiyonuna neden oluyorsa böbrekle mesane arasına kateter yerleştirilerek idrarın normal akışına yardımcı olunur. Bebeklerde görülen hidronefroz en sık kesik kesik idrar yapma ile kendini gösterir. Ayrıca bu bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu oluşma riski normalden daha yüksek olur.
Gebelikte böbrek büyür mü?
Gebelikte böbrek büyümesi ile sık karşılaşılır. Ancak bu durum sıkılıkla bir semptoma ya da şikayete neden olmaz. Öyle ki genellikle tesadüfen fark edilir. Daha çok ilk gebelikte görülür. Tedaviye çoğu zaman ihtiyaç duyulmaz kendiliğinden geçer. Ancak gebenin şiddetli ağrısı olursa ve/veya enfeksiyon oluşursa böbrekle mesane arasına bir double j katater yerleştirerek idrar çıkışına yardımcı olunabilir.
Gebelikte böbrek neden büyür?
Büyüyen fetüs rahmin üst idrar yoluna (üreter) baskı yapmasına yol açar. Bu da böbrekte genişlemeye neden olur. Bu durum daha sık sağ böbrekte görülür.