Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Çocuklarda tuvalet eğitimi çocuk gelişiminin önemli bir aşamasıdır. Bu eğitimle birlikte çocuk kendi kendine tuvaletini yapmaya başlar. Bez takmaya ihtiyaç duymaz. Tuvalet eğitimi ile çocuk idrarını ve kakasını uygun zamanda ve uygun yerde yapmayı öğrenir. Bu eğitime başlamak için çocukların gerekli bilişsel, fiziksel veya duygusal yeterliliğe ulaşmış olması gerekir. Bu nedenle tuvalet eğitimine başlamak için kesin bir yaş yoktur. Ancak çocuk 18-36 aylıkken bu eğitimin verilmesi gerekir. Çocukların birçoğu 2 yaşından sonra tuvalet eğitimine hazır hale gelir.

Çocuklarda Tuvalet Eğitiminin Amacı Nedir?

• Temel amaç çocuğun başkasına ihtiyacı olmadan kendi başına tuvaletini yapmasıdır.
• Çocuk aynı oyun oynamak gibi kendi başına yapabileceği bir beceri kazanır.
• Çocuğun ebeveynine gereksinimi azalır.
• Bağımsızlık ve birey olma değerlerinin farkına varır.

Tuvalet Eğitimi İçin Uygun Zaman

Çocuk 2 yaşını geçtiyse, ebeveynler çocuklarının fiziksel, duygusal ve bilişsel olarak hazır olduğunu düşünüyorsa tuvalet eğitimine başlanabilir. Buradaki en önemli nokta çocuğun tuvaletini geldiğini hissetmesi ve tuvaletini tutmayı sağlayan kas dokularının gelişmesidir. Ardından çocuğun problem çözme becerisinin gelişmiş olması gerekir. Yani çocuk tuvaleti geldiğini hisseder, lazımlığını bulur ve tuvaletini yapar. Tuvalet yapma derdini neticelendirir. Ayrıca çocuğun konuşma becerisinin de gelişmiş olması gerekir. Bu sayede gerekli durumlarda yardım isteyebilir, ebeveynine tuvalete gitmek istediğini söyleyebilir.

Her çocuğun gelişimi kendine özel olduğu için bu becerilerin olgunlaşması da çocuktan çocuğa değişir. Örneğin tuvaleti kontrol etmeyi sağlayan rektum ve anüs kaslarının gelişimi en erken 18 aylıkken olur. Mesane ve üretra kontrolü içinse çocuğun 24 aylık olmasını beklemek gerekir. Fizyolojik farklılıklar nedeniyle kız çocukları erkeklerden bir iki ay önce bu becerilere kavuşabilir. Tuvalet eğitimini tamamlayabilir. Bu süreçte ailenin çocuk üzerinde bir baskı kurmaması, onu akranlarıyla kıyaslamaması gerekir.

Bazı zamanlar ise bu eğitime başlamak için özellikle uygun değildir. Örneğin; çocuğunuzun yeni doğmuş bir kardeşi varsa, ebeveynler arasında ayrılık yaşandıysa, çocuğun kendisinde ya da evde bir hastalık söz konusuysa tuvalet eğitimine başlamak için bir süre daha beklenebilir.

Aileler Doğru Zamanı Nasıl Anlayabilir?

Mayo Clinic çocuğun tuvalet eğitimine hazır olup olmadığını anlamak için cevap verilmesi gereken 6 soru olduğunu belirtiyor:

• Çocuk tuvalete gidip oturabiliyor mu?
• Pantolonunu aşağı yukarı çekebiliyor mu?
• Yaklaşık 2 saat idrar yapmadan durabiliyor mu?
• Basit yönlendirmeleri anlayıp uygulayabiliyor mu?
• Tuvaleti ya da lazımlığı kullanmaya hazır mı?
• İç çamaşırı giymeye hazır mı?

Cevaplar evet ise, çocuk eğitime hazırdır. Hayır, ise eğitime başlamak için ise bir süre daha beklemek gerekecektir. Ayrıca çocukların sergilediği bazı yeni davranışlar tuvalet eğitimi alabileceğinin göstergeleri olabilir. Bunlar nelerdir?

• Bezi ortalama 2 saat kuru kalıyorsa
• Uyandığında bezi kuruysa
• Tuvaleti geldiğinde kendine bu ihtiyacını giderecek bir yer arıyorsa (koltuğun arkası, masanın altı gibi)
• Eğilip kalkma gibi fiziksel becerileri geliştiyse
• Sizinle birlikte tuvalete gelmek istiyorsa
• Artık bez takmak istemiyorsa, rahatsızlık duyuyorsa, bezi ıslandığında huzursuzlanıyor ve hemen çıkarmak istiyorsa
• Lazımlık ve/veya tuvaleti kullanmak konusunda bir kaygı, endişe belirtisi yoksa çocuğunuz tuvalet eğitimine hazır demektir.

Nasıl Tuvalet Eğitimi Vereceğim?

Rol modeli olmak kazanılan tüm yeni davranışlarda olduğu gibi tuvalet yapmayı öğrenmede de önemli bir faktördür. Aldığınız lazımlığı kendi tuvaletinizin yanına, karşısına koyabilir, sizinle birlikte tuvalete girmesine izin verebilirsiniz. Burada kız çocuklara annenin, erkek çocuklara ise babanın yardımcı olması önerilir. Lazımlık seçimini ise çocuğunuzla birlikte yapabilirsiniz. Çoklu kullanıma uygun lazımlıklar tercih sebebi olabilir. İlk olarak yerde konumlandırılan sonrasında bir aparatı çıkarılarak klozetin üzerine takılan lazımlıklardan satın alabilirsiniz.

Lazımlığa ilk kez oturmadan önce çocuğunuzla konuşun. Büyükler tuvaletini böyle yapar, sürekli bez takmak durumunda değilsin artık, kuru kalmak çok keyifli, daha rahat koşup oynayacaksın şimdi gibi cümleler kurabilirsiniz. Gün içinde çocuğunuzu 2 saatte bir lazımlığa oturtun.

Ayrıca sabah uykudan uyanınca ve gündüz uykusundan sonra mutlaka lazımlığı ziyaret edin. Çocuğunuzun tuvaletini yapıp yapmadığını gözlemleyin, 5 dakika kadar oturmasına izin verin. Asla zorlamayın ve sürekli “yaptın mı, bitti mi” diye sormayın. Ancak tuvaletini bitirdiğinde aferin demeyi unutmayın.

Eğitim sırasında bez alışkanlığını tamamen bırakmak gerekir. Bu nedenle en azından eğitime başlanan ilk 2-3 gün dışarı çıkmamak faydalı olacaktır.

Çocuğunuz gündüzleri tuvaletini yapmaya, haber vermeye başladıysa gece tuvalet eğitimine de başlamak gerekir. Bunun için yatmadan bir iki saat önce sıvı alımı kesilir. Gece boyunca belli aralıklarla tuvaleti ziyaret etmek gerekir. Bu bir gecede 4-5 kere dahi olabilir. Zamanla bu rakam azalacaktır. Çocuk bu süreçte geceleyin altına kaçırabilir. Bu normaldir. Dilerseniz yatağa koruyu naylon geçirebilirsiniz.

Bu zor sürecin sonunda çocuğunuz tuvalet alışkanlığını kazanacaktır. Tuvaleti geldiğini size ya da kreşe gidiyorsa öğretmenine haber verebilir, gidip tuvaletini kendi yapabilir, gerektiğinde yardım isteyebilir.

Doktora Başvurmak Gerekir mi?

Tuvalet eğitimi hem ebeveynler hem de çocuk için zorlu olabilir. Kimi zaman 1-2 ay uğraş gerektirir. Çeşitli kazalar yaşanır; lazımlığa oturan çocuk tuvaletini ancak kalktıktan sonra yapabilir ya da evden çıkarken altına yapıverir. Bu gibi durumlar normaldir, ebeveynlerin mümkün olduğunca sakin kalmaları, gerekirse eğitimi ertelemeleri gerekir. Çocukların çok büyük bir kısmı bu gibi süreçlerden geçerek tuvalet alışkanlığını kazanır. Ancak kimi çocukların yaklaşık %2’sinde enürezis (alt ıslatma), enkoprezis (dışkı kaçırma) ve tuvalete yapmayı reddetme gibi istenmeyen yan etkiler oluşur. Bu etkiler zamanla kaybolabileceği gibi daha ısrarcı etkiler de olabilir. Bu gibi durumlarda bir uzman hekimden destek almak gerekebilir.

Çocuklarda alt ıslatma 5 yaşına kadar normal kabul edilir.

Ayrıca tuvalet eğitimini geç vermek de çeşitli sorunlara neden olabilir. 4 yaş sonrası tuvalet eğitimi alan çocuklarda kabızlık, idrar tutma gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Ergenliğe hatta yetişkinliğe kadar bu sorunların yankıları hissedilebilir. Bu gibi durumlarda da uzman bir hekimden görüş almak faydalı olacaktır.